Stoffelen richt zich net als veel anderen op het leed van de kinderen, maar zij zijn niet de enigen die een nieuw perspectief nodig hebben: voor de ouders geldt dat ook. Zij kunnen zowel slachtoffer als dader zijn.

 Volgens de Kinderombudsman besluiten jaarlijks 70.000 stellen met minderjarige kinderen hun relatie te beëindigen. Deskundigen schatten het aantal scheidingen dat problematisch verloopt op 20 procent. Een kleiner percentage loopt daadwerkelijk uit op een vechtscheiding. Geschat wordt dat er op dit moment 16.000 kinderen ernstig last hebben van de scheiding van hun ouders. Jaarlijks komen daar 3.500 nieuwe kinderen bij.

Kindermishandeling

Deskundigen zijn het er over het algemeen over eens dat het betrekken van kinderen in een vechtscheiding als een vorm van kindermishandeling moet worden gezien. Geestelijk geweld en emotionele verwaarlozing kunnen immers net zo schadelijk voor kinderen zijn als lichamelijk geweld. Als ouders hun kinderen inzetten als machtsmiddel, als zij de andere ouder naar beneden halen waar het kind bij is, of als zij zelfs geweld plegen waar de kinderen getuige van zijn, is dat schadelijk voor kinderen.

Als voormalig maatschappelijk werker en in mijn huidige functie als jeugd- en gezinscoach is het thema vechtscheiding bekend voor mij. Niet alleen in de hulpverlening, maar net als velen van jullie kom ik het ook in mijn vriendenkring tegen. Een echtscheiding laat in een gezin bijna altijd sporen van schade achter, zowel bij de kinderen als bij de ouders. Sommige ouders worden zo diep en strak gegijzeld door hun emoties dat ze de schade aan hun kinderen niet kunnen inschatten. Een hoop ouders weten ook niet hoe schadelijk het voor de kinderen kan zijn als zij klem komen te zitten in de strijd tussen hun ouders. Kinderen zijn loyaal aan hun ouders, hoe goed, slecht, aardig en kwaad die ook zijn en dat beseffen de ouders vaak niet.

Er zijn ouders die hun kinderen gebruiken als een excuus om bij elkaar te blijven, omdat ze zelf niet in staat zijn de confrontatie met hun beschadigde relatie aan te gaan. Ouders moeten bij elkaar blijven omwille van elkaar. Doen ze het alleen voor de kinderen, dan blijven ze die blootstellen aan geweld. Andere ouders gebruiken juist hun kinderen als een excuus om uit elkaar te gaan en dat kan weer net zo schadelijk zijn voor de kinderen.

Om de kwestie ‘vechtscheiding’ een beetje te verhelderen wil ik een paar voorbeelden uit de praktijk geven. Moeder verlaat de vader voor een andere man en met haar tweede man maakt ze nog eens drie kinderen. Haar zoon van haar eerste man stuurt ze terug naar zijn vader. Vader kan nog steeds niet accepteren wat zijn vrouw hem heeft aangedaan. Hij doet er alles aan om zijn vrouw zwart te maken in de ogen van hun zoon. Die zoon geeft aan dat hij het niet leuk vindt wat zijn vader over zijn moeder zegt, maar vader blijft zijn verwijten herhalen. Ik vroeg aan hem of hij enig idee had wat voor geestelijk schade hij achterliet bij zijn zoon. ‘Ik begrijp jouw emoties wel over je ex-vrouw, maar door haar in de ogen van jouw zoon slecht te maken, kun je je niet losmaken van je eigen negatieve gevoelens.’ En zijn antwoord was: ‘Hij moet ook weten wat voor slechte moeder zij is.’ Hij is zo gegijzeld door zijn emoties dat hij bijna niet meer inziet wat de schade kan zijn voor zijn zoon, nu en in de toekomst.

Een ander voorbeeld is een moeder die blijkbaar de verantwoordelijkheden van haar moederschap niet aankan en bij elke ruzie tegen haar dochter zegt: ‘Als je zo graag wilt, dan ga je toch naar je vader! Ga lekker bij hem wonen, je lijkt ook heel erg op hem.’ Er zijn ook gescheiden ouders die alleen via de kinderen willen communiceren. Ze beseffen niet hoe schadelijk het kan zijn voor de kinderen als ze worden gebruikt voor de belangen van de ouders. Ook deze ouders zitten zo gevangen in hun destructieve emoties dat ze de schade die ze aanrichten door via hun kinderen te vechten niet meer kunnen of willen zien.

Ouders hulp geven

Door bij de vechtscheidingen alle aandacht alleen op de kinderen te richten lossen we de problemen niet op. In sommige situaties zijn hun ouders net zo goed slachtoffers van hun negatieve emoties en is belangrijk dat ook onder ogen te zien. Ze zijn wel daders, maar tegelijkertijd zijn ze slachtoffers van hun ego, van hun emoties. Ze kunnen achteraf spijt hebben van hun gedrag of van hun opmerkingen. Ter vergelijking: dronken autorijden mag niet, maar het komt nog steeds vaak genoeg voor dat mensen het wel doen. Als ze een ongeluk veroorzaken of aangehouden worden door de politie – wat bepaalde consequenties met zich meebrengt – krijgen ze er spijt van. Maar het is wel achteraf en dan is het al te laat.

Soms is echtscheiding voor mensen onacceptabel, ondanks de pijn voor de kinderen en ouders. Dat kan zijn vanwege religieuze motieven of vanwege te verwachten reputatieschade van de familie. Die reputatie wordt boven de belangen van de kinderen en de ouders gesteld. Elke echtscheiding moet apart worden bestudeerd en in sommige situaties zou je een soort proeftijd af moeten spreken met de ouders, met behulp van een hulpverlener of bemiddelaar. Die kan de ouders goed voorlichten en informeren over de psychische moeilijkheden (van henzelf en hun kinderen) in zo’n proces en adviseren om de juiste hulp te zoeken. Natuurlijk, in extreme gevallen moet je gelijk ingrijpen en niets aan het toeval overlaten. Er zijn genoeg ouders die hulpverlening als een bedreiging ervaren voor hun kinderen of die de drempel te hoog vinden om hulp te vragen. Maar door een juiste, deskundige aanpak kun je de risico’s van vechtscheidingen beperkt houden. Voorkomen is ook hier veel beter dan genezen.