Aanmelding: https://ochtendvandescheiding.minjenv-events.nl
Programma Scheiden zonder Schade
Een scheiding is een ‘life event’. Voor veel mensen gaat de scheiding gepaard met twijfels, rouw en ruzies. De ‘keuze’ om te gaan scheiden is natuurlijk eerst en vooral een zaak van de partners, het is daarom ook hun verantwoordelijkheid om de scheiding tot een goed einde te brengen. Wel komt de positie van het kind bij een scheiding steeds hoger op de politieke en maatschappelijke agenda. Kinderen kunnen door een scheiding immers ernstige en soms blijvende schade oplopen. Er is een groeiend besef dat het heel goed mogelijk is om het scheidingsproces en alles wat daarmee gepaard gaat zó in te richten dat de kans op schade voor kinderen kleiner wordt.
Nieuwe scheidingsaanpak
Het programma ontwikkelt in de regiolabs een nieuwe scheidingsaanpak. In de arrondissementen Den Haag en Oost-Brabant werken deskundigen uit de rechtspraak, advocatuur, de Raad voor de Kinderbescherming, gemeenten, sociale wijkteams en gecertificeerde instellingen samen in de praktijk aan een nieuwe aanpak. Deze beoogt de juridische strijd te verminderen en het scheidingsconflict te de-escaleren. Het wil ook het probleemoplossend vermogen van de scheidende ouders zelf en hun sociale netwerken vergroten. De ondersteuning en toerusting zijn gericht op hulp en begeleiding, in plaats van louter op geschilbeslechting door justitiële instanties.
Scheidingsloket
Voor veel ouders geldt dat, zodra bij hen de wens tot scheiden ontstaat, zij eerst online op zoek gaan naar informatie. Daar worden zij geconfronteerd met een divers aanbod van allerlei verschillende aanbieders. Daardoor ontstond het idee van een toegankelijke website om betrokkenen wegwijs te maken bij een scheiding, met betrouwbare informatie en daaraan gekoppelde verwijzing naar goede hulp en begeleiding.
Om te voorzien in de behoefte aan een plek waar mensen terecht kunnen met vragen vóór, tijdens en na de scheiding, beschikken veel gemeenten al over een ‘scheidingsloket’. In het verlengde hiervan ontwikkelt en test het programma prototypes van een Digitaal plein (DigiPlein) een Digitale Scheidingsbegeleider (DigiBegeleider). Via het DigiPlein ontvangen ouders, kinderen en professionals informatie, begeleiding en hulp bij relatie- en scheidingsproblematiek. De DigiBegeleider is een chatbot die ouders hulp op maat biedt. We onderzoeken in de regiolabs welk deel van de toegang en hulpverlening digitaal kan en wat persoonlijk gedaan moet worden. Ook gaan we na hoe gemeenten en professionals via hun eigen ‘scheidingsloket’ effectief kunnen aansluiten op de digitale omgeving.
Gezinsvertegenwoordiger
Een gebrek aan een helder overzicht van informatie en verwijzingen leidt ertoe dat veel scheidende ouders automatisch naar een advocaat gaan. Dat ligt ook wel voor de hand, omdat de overheid bij wet heeft verplicht dat een huwelijk door de rechter ontbonden wordt, met inschakeling van een advocaat. Een advocaat is over het algemeen in staat om de scheiding juridisch goed af te wikkelen. Een groot deel van zijn energie steekt hij in het ondersteunen van ouders om er samen goed uit te komen, ook met oog voor de kinderen. Een advocaat is echter niet voor iedere scheidende ouder de beste of enige route naar meer begeleiding. Een deel van deze ouders heeft baat bij aanvullende vormen van begeleiding, met specifieke aandacht voor het kind. Die hulp wordt nu vaak niet gezocht of gevonden. Ook blijkt uit onderzoek dat niet-getrouwde stellen op dit moment niet door de overheid worden aangemoedigd om hulp en begeleiding te zoeken, terwijl dit wel een positief effect kan hebben op het proces – en op het kind.
In de regiolabs onderzoekt het programma op welke wijze het een brug kan slaan tussen het gemeentelijke domein (‘zorg’) en de juridische afwikkeling van een scheiding (‘recht’). Hiertoe worden zeven pilots met een zogenaamde gezinsvertegenwoordiger of casushouder uitgevoerd. De gezinsvertegenwoordiger of casushouder wordt al in een vroeg stadium aan de scheidende ouders – en de kinderen – verbonden, begeleidt het proces en ondersteunt door het overzicht te bewaren en waar nodig andere expertise in te schakelen. We zijn daarbij aan het bekijken hoe de Experimentenwet rechtspleging gebruikt kan worden om met deze figuur te experimenteren. Ook leggen we de verbinding met het programma Herziening Rechtsbijstand, dat experimenteert met een gezinsadvocaat, en met het expertteam ouderverstoting, dat aanbeveelt om bij complexe zaken een gezinsvertegenwoordiger verplicht in te zetten.
Nieuwe procedure
Binnen de rechtspraak bestaan al langer plannen om te experimenteren met een andere toegang tot de rechter in geschillen tussen ouders. Niet tegenover elkaar, met een verzoek van de ene ouder en een verweer van de andere, maar met elkaar, in één gezamenlijk verzoekschrift. Ingediend door één gezamenlijke advocaat, of twee advocaten gezamenlijk. In dat gemeenschappelijke stuk (deelnameformulier) geven ouders samen aan waar zij het over eens zijn, en waarover niet.
Deze nieuwe scheidingsprocedure ontwikkelt de rechtspraak in de regiolabs. De procedure is zo ingericht dat partijen actief worden uitgenodigd tot een de-escalerende proceshouding. Deze pilot gaat op 2 januari 2021 van start.
Brede maatschappelijke beweging
Het Platform, waarin tal van actoren uit scheidingsland op nationaal niveau zitting hebben, heeft de 45 acties geclusterd in 3 projecten die gericht zijn op respectievelijk het kind, de ouder en de professional. Deze projecten zijn nu zo goed als afgerond en daarmee is het gros van de 45 acties uitgevoerd. Dit heeft diverse producten opgeleverd, zoals
– een herziene richtlijn scheiding, met meer oog voor het recht van het kind op contact met beide ouders en steun voor het kind;
– een boekje van en voor ouders met do’s and don’ts bij een scheiding, en
– een leerlijn relatievaardigheden voor het primair en voortgezet onderwijs.
De komende tijd zetten de Platformleden zich in als ambassadeurs van het gedachtegoed en als klankbord voor de regiolabs.
Toekomst
De komende anderhalf jaar zet het programma in op een echte transitie op het terrein van de complexe scheidingen. We hebben een beeld van wat wel en wat niet werkt en hebben de bestanddelen van de nieuwe scheidingsaanpak ontwikkeld. We verspreiden de geleerde lessen en ‘best practices’ onder gemeenten en professionals. Verder signaleert het programma relevante ontwikkelingen en kennislacunes en levert waar nuttig of nodig een bijdrage aan partijen die de positie van het kind in scheidingen willen verbeteren. Zo zorgen we er samen voor dat het maatschappelijke discours én de praktijk rond scheiden blijvend veranderen.
Recente reacties